De kruisbestuiving tussen Jungiaanse Psychologie en Stoïcisme 2/3

Jung zei dat het doel van therapie een nieuwe houding van de patiënt is. Dit komt overeen met Stoïcisme, dat ook aanraadt om anders naar situaties te kijken. Wanneer we de quotes lezen van Seneca of Marcus Aurelius dan word je aangemoedigd om de 'lastige' dingen in het leven vanuit een ander perspectief te bekijken. Je leert je anders verhouden. Want veranderen kunnen we vaak niet en oplossen ook niet.

In psychologische termen is dit 'reframing'.

Hoe verhoud je je tot je eigen ziekte of een lichaam dat niet 'meewerkt'?

Een andere houding kan een wereld van verschil maken. Hoe kijk je naar crisis, de wereld, je eigen opbrengen, je ouders, je scheiding of je werk?

Tip: luister de podcast van De Stoïcijnse School of crisis hier.

Soms zegt iemand iets dat je aan het denken zet. Een collega kan bijvoorbeeld zeggen: “Jij hoort helemaal niet in dit werkveld, jij zou therapeut moeten zijn." Dat zaadje blijft bij je. Je denkt er over na. Het is een wake up call waarbij de persoonlijkheid wordt geconfronteerd met een verouderd/vernauwd beeld van jezelf. Dit kan ook gebeuren in een droom, die ons helpt een nieuwe houding te ontdekken, niet rationeel maar via beelden.

In conflicten kan het begrijpen van een droom ons inzicht geven in wat er werkelijk speelt. Stel je voor dat je een conflict hebt met je baas of partner. De droom kan je helpen anders naar dit conflict te kijken waardoor het conflict oplost.

Jung zei ook dat de meeste grote problemen (cognitief) onoplosbaar zijn, maar dat we ze kunnen ontgroeien door een nieuwe houding. Dit is vergelijkbaar met Stoïcisme: "We kunnen veel dingen niet veranderen, maar we kunnen ons wel anders verhouden."

Soms denk je dat je van baan moet veranderen, maar misschien moet je gewoon anders naar je werk kijken. Dit geldt ook voor relaties. Het gras is niet altijd groener aan de overkant, en de zoektocht naar de ideale partner kan eindeloos zijn. Het gaat niet om rationalisatie, maar om voelen. Een houding verandert pas wanneer het onbewuste wordt meegenomen. Vaak proberen we de strijd met ons ego aan te gaan, maar onze huidige houding houdt ons gevangen in een eenzijdig bewustzijn. Sterke dromen tonen aan dat er een andere houding nodig is.

Neurose, depressie, angsten, burn-out, overspanning en relatieproblemen lossen we niet op met ons hoofd. We moeten ons overgeven aan een proces dat door het onbewuste wordt geleid. Dit is waar Stoïcisme en Jungiaanse psychologie verschillen.

Jung zei: "We cannot change anything unless we accept it. Condemnation does not liberate, it oppresses."

De oplossing ligt in het ervaren. Therapie kan ons helpen een nieuwe houding te ontwikkelen. De schaduw moet aan boord zijn, acceptatie is essentieel. Het gaat niet om directe actie, maar om de groei van het bewustzijn. We moeten daarvoor eerste de schaduw ervaren, het conflict in onszelf toestaan. Doorvoelen, de schaduw confronteren en omarmen. Dromen kunnen hier veel waarde toevoegen. Ze beelden onze neuroses uit en ons eenzijdige bewustzijn precies daar waar verruiming nodig is.

Praktische toepassingen in therapie:

• Reframing: anders naar een probleem kijken kan energie vrijmaken.

• Symbolisch denken: onbewuste beelden serieus nemen, zelfs als ze in eerste instantie oncomfortabel lijken.

• De paradox van controle en overgave: bewuste inspanning kan naar transformatie leiden, maar de echte verandering gebeurt op onbewust niveau.

Voorbeeld uit mijn eigen praktijk: Een vader komt bij mij in Jungiaanse therapie met de vraag hoe hij zich moet verhouden tot zijn twee verslaafde zoons. Na zeven sessies verandert zijn houding. Hij ziet zijn zoons niet meer als gefaalde mensen die hij moet redden, maar als zijn kinderen. Zijn ongeleefde leven projecteert hij op zijn zoons. Wat betekent het voor zijn ego dat zijn zoons lijken te falen in het leven? Waar zijn er verbogen contracten? Waarom moeten zij aan iets voldoen?

Zijn bewustzijn verruimt, de problemen verdwijnen niet door rationele actie, maar door het loslaten van de oude houding. Hij ziet ze zoals ze zijn, zonder verborgen contracten. Het conflict is opgelost, omdat zijn houding veranderde. Zijn eigen instelling maakte dat het probleem niet langer bestond. Na zeven sessies voelt hij zich opgelucht en het traject is geslaagd.

Echte transformatie gaat niet over het hardnekkig doorvoeren van verandering, maar over het loslaten van rigide perspectieven zodat energie weer kan stromen. We kunnen de controle niet afdwingen; het onbewuste zal altijd zijn weg vinden, via symptomen, dromen of compulsies. Genezing gaat niet over controle, maar over het toelaten van een transformatie. Er is geen hoger bewustzijn mogelijk zonder lijden... Lijden brengt ons in contact met een diepere laag in ons en de mogelijkheid om onze persoonlijkheid te veranderen.